Webinar terugkijken: Van angst naar actie, het belang van veilig melden voor zorgverleners

Vaak heb je rond kraamdag 3 al een goed beeld van het gezin en kun je je onderbuikgevoelens omzetten naar concrete signalen. In veel gevallen heb je dan ook stap 1 en 2 van de Meldcode kunnen uitvoeren, de verloskundige of leidinggevende kunnen inschakelen en het gesprek kunnen voorbereiden.

Toch verloopt het in de praktijk niet altijd zo voorspelbaar. Het juiste moment voor een gesprek hangt af van de situatie die je wilt bespreken. Er is geen standaard antwoord: bij acuut gevaar is snel handelen noodzakelijk. Andere signalen kunnen soms nog even worden afgewacht en zorgvuldig worden besproken. Blijf steeds kritisch kijken naar wat de situatie vraagt en overleg waar nodig met collega’s of deskundigen.

Tip van een Kraamverzorgende: “Het helpt als je al vanaf dag 1 de opvoeding van de baby onderdeel van je werk laat zijn. Dat je daar niet mee wacht tot de achtste dag. Dan kun je makkelijker zorgelijke signalen bespreken als je die oppikt.”

Aanbevelingen en tips voor professionals

WMDM-Tips-voor-professionals.ashx

Wat mij had geholpen in de tijd dat ik slachtoffer was van huiselijk geweld, is dat de zorgverlener het gesprek met mij had geopend. Dat zij/hij de eerste stap had gezet, met vragen zoals “Ik merk dat je er gespannen uitziet, wil je daar iets over kwijt?” of “Ik zie dat je een blauwe plek hebt, is er iets gebeurd waar je over wilt praten?”
Zulke vragen hadden het voor mij misschien minder spannend gemaakt om iets te zeggen, want ik voelde me vaak wel gezien, maar niet gehoord.

Toen ik uiteindelijk durfde toe te geven dat ik hulp nodig had, ook al was ik doodsbang voor de gevolgen, hebben simpele woorden als “Dankjewel dat je dit met me deelt, dat moet niet makkelijk voor je zijn” of “Je bent niet alleen, ik ben hier om je te steunen” zoveel verschil gemaakt. Een vraag zoals “Wat maakt je precies bang?” of “Wil je dat ik met je meedenk of je help met het zoeken naar ondersteuning?” had me geholpen om me minder alleen te voelen.

Wat misschien wel het belangrijkste is: vertrouwen opbouwen.
Dat gebeurt niet in één gesprek, maar in kleine momenten waarin je laat merken dat je er echt bent. Dat je luistert zonder te oordelen, en dat ik niets hoefde te vertellen wat ik nog niet durfde te delen.
Ik had iemand nodig die luisterde. Die naast me stond, zonder oordeel.

En als je als zorgverlener zelf twijfelt: vraag advies bij Veilig Thuis.

Er zijn kraamzorgorganisaties waar dit standaard beleid is. Je voorkomt hiermee dat je signalen, die maar door één persoon zijn waargenomen, verkeerd interpreteert. Overleg is makkelijker want “twee zien meer dan één” en je hebt als organisatie de kans om bij aflossing iemand te sturen die wellicht wat steviger in de schoenen staat.

Dit kun je het beste bij het doen van de melding met Veilig Thuis bespreken. Je kunt ook al eerder advies vragen over de situatie en samen bespreken wat er gebeurt als je een melding doet en wat je hierover aan de ouders kunt vertellen.

Dat is een beetje afhankelijk van de situatie. Soms heb je een dermate goede band opgebouwd met het gezin dat je gaandeweg wat moeilijkere gespreksonderwerpen makkelijk aan kan snijden. Wanneer het contact wat stroever verloopt, heeft het zeker de voorkeur om dit samen met de verloskundige te bespreken.

Het is niet eenvoudig om een eenduidig antwoord te geven op de vraag hoe je voorkomt dat je zelf slachtoffer wordt van geweld tijdens een gesprek. Juist daarom is dit webinar georganiseerd, waarin uitgebreid is stilgestaan bij de vraag: “Wat heb je nodig om je veilig te voelen en veilig te zijn?”

Of je er in je eentje voor kiest om zo’n gesprek te voeren (bijvoorbeeld in stap 3 van de Meldcode), hangt onder andere af van jouw vaardigheden op het gebied van communicatie en de-escalatie. Het is belangrijk dat je zelf inschat of je goed bent toegerust en of de situatie veilig is.

Het advies is om een dergelijk gesprek goed voor te bereiden en, waar mogelijk, samen met een verloskundige of de aandachtsfunctionaris van je organisatie te voeren. Als je inschat dat het zelfs met twee personen niet veilig is, gaat je eigen veiligheid altijd voor. In dat geval is het verstandig om het gesprek uit te stellen en advies te vragen aan Veilig Thuis. Uit eigen ervaring kan ik zeggen dat ik ook wel eens gevraagd heb aan de wijkagent om tijdens het gesprek bereikbaar te zijn en in de buurt te blijven.

Kortom: bereid je goed voor, schakel collega’s of deskundigen in, en aarzel niet om externe hulp te vragen als de situatie daarom vraagt. Jouw veiligheid is essentieel.

Wanneer de agressie zich ook tegen jou richt, is het belangrijk om direct je tas te pakken, weg te gaan en meteen contact op te nemen met je leidinggevende. Samen kun je dan de Meldcode inzetten.

Wat je vervolgens doet, hangt volledig af van wat je precies waarneemt:

• Wordt er verwaarloosd, gescholden of geslagen?
• Ben je zelf veilig en kun je de pasgeborene en eventueel andere kinderen uit de situatie halen?
• Is er ruimte voor een gesprek?
• Kun je bijdragen aan de-escalatie van de situatie?

Elke situatie vraagt om een andere aanpak, waardoor een standaard antwoord lastig te geven is. Belangrijk is in ieder geval altijd om de Meldcode te volgen (te beginnen bij stap 1). Wanneer je inschat dat er direct gevaar dreigt voor jezelf of een gezinslid, probeer dan 112 te bellen.

Nee. Een melding is een melding. Wel is het zo dat als er vanuit verschillende kanten al meldingen liggen het mogelijk sneller duidelijker wordt. Zie ook artikel Augeo Magazine over advies en steun van Veilig Thuis en de misverstanden die er zijn

 ‘Met advies kun je meer ellende voorkomen’

Op grond van de informatie  van jouw melding wordt met de gezinsleden gesproken maar ook met betrokken professionals als JGZ, wijkteam, school, huisarts. Op grond van al deze informatie wordt gekeken welke ondersteuning nodig is en wie deze kan bieden.

Zie ook de animatie ‘Hoe werkt veilig thuis’  

Het is niet verplicht om een melding direct in de kraamweek te doen. Het mag zéker ook daarna. Echter, het adequaat handelen in een dergelijke situatie is van groot belang. Dit betekent dat je een situatie waarin gezinsleden onveilig zijn, niet zomaar ‘op de lange baan’ mag schuiven. De signalen die je hebt opgevangen zijn ‘vers’ en vragen om actie. Je bent dan in ieder geval wél verplicht om als zorgverlener direct de Meldcode in te zetten. Het inzetten van de Meldcode is iets anders dan melden bij Veilig Thuis of JGZ. De Meldcode helpt je met het nemen van de stappen die nodig zijn om een zorgvuldige afweging te maken voor al dan niet melden.

Ja, je kan altijd nog iets doen. Wanneer je tijdens de kraamtijd signalen hebt opgevangen van verwaarlozing, huiselijk geweld e.d. en je steeds hebt getwijfeld of je hier iets mee moest doen maar dat toen niet hebt gedaan dan is het uiteraard verstandig om dat alsnog op te pakken en de Meldcode in te zetten. Hierbij volg je zorgvuldig de stappen en maak je samen met bijv. de verloskundige, leidinggevende of aandachtsfunctionaris een afweging wat er zou moeten gebeuren en uiteindelijk een plan.

Veilig Thuis neemt, als het goed is, elke melding serieus. Tegelijkertijd hebben zij de taak om triage te doen. Dit betekent dat zij op basis van de inhoud en ernst van de melding beoordelen of zij het zelf verder oppakken, of dat er al betrokken hulpverlening is die dit beter kan doen. Soms wordt de melding doorgegeven aan het wijkteam, dat vervolgens met het gezin in gesprek gaat en waar nodig hulp inzet. Het doel is altijd om de veiligheid binnen het gezin te herstellen voor alle gezinsleden.

Zie ook de animatie ‘Hoe werkt veilig thuis’  

Het klopt dat je als professional geacht wordt ouders te informeren over de melding en dus laat weten dat je een melding gaat doen. Je volgt immers bij zorgen de stappen van de meldcode, waarin je eerst het gesprek aangaat met de ouders over je zorgen voordat je daadwerkelijk meldt. Dat is ook de beste manier: open en transparant.

Maar wanneer je je in een dreigende situatie bevindt, of wanneer je inschat dat praten met de ouders over je waarnemingen jouw eigen veiligheid en/of die van een gezinslid in gevaar brengt, bespreek dit dan met Veilig Thuis. Overleg dan al in stap 2 met Veilig Thuis over de verdere aanpak. Misschien is het dan niet verstandig om in stap 3 het gesprek met de ouders aan te gaan. In zo’n geval is een anonieme melding een van de opties die je samen kunt bespreken. Aan Veilig Thuis vertel je gewoon wie je bent en wat je functie is; anoniem betekent in dit geval dat je naam niet bekend wordt bij het gezin.

De meldcodel met de 5 stappen van VWS is inderdaad niet meer beschikbaar. Het was niet meer mogelijk was om de app te updaten, waardoor de app niet meer veilig was. Ook bleek uit monitoring van het gebruik in de jaren daarvoor dat de app zeer weinig werd gebruikt. Om die reden is besloten om op korte termijn geen nieuwe app te ontwikkelen. De Augeo app is nog wel beschikbaar. Deze kun je hier downloaden

Deze vraag valt enigszins buiten de directe strekking van het webinar. Het is inderdaad niet aan de kraamverzorgende om een diagnose van een licht verstandelijke beperking (LVB) te stellen. Wat betreft de pasgeborene: daarover is op dat moment uiteraard nog niets te zeggen.

Maar als je als kraamverzorgende merkt dat er door een (vermoedelijke) LVB bij de ouders veel zaken in het gezin niet goed verlopen, en dit gezin nog niet of onvoldoende in beeld is bij instanties, dan is het wél jouw taak om actie te ondernemen. Dit geldt zeker wanneer er ook normaal begaafde kinderen in het gezin zijn betrokken. In zo’n geval is het belangrijk om je zorgen te signaleren en te bespreken met je leidinggevende of aandachtsfunctionaris, zodat passende hulp of ondersteuning kan worden ingeschakeld.